De Zorgvrijstaat

door • 1 juli 2015 • Buurt en wijk

Een nieuwe aanpak van omgaan met elkaar
Een gesprek met Dennis Lohuis

“Ik noem mijzelf een ‘social designer’. Ik kijk naar de public place en vraag me af “Wat gebeurt er in de ruimte om ons heen?’ Wat ik vooral zie is eenzaamheid. Er is emotionele eenzaamheid, die kennen we allemaal, maar ook een sociale eenzaamheid. Die wil ik bespreekbaar maken. Daar ben ik nu een jaar of 4/5 mee bezig.”

Aan het woord is Dennis Lohuis, van oorsprong een industrieel vormgever/ ontwerper, die jaren geleden zijn werkterrein verlegd heeft naar het maatschappelijke. Met geestverwante kunstenaars/ ontwerpers heeft hij de groep Young Designers opgericht, die op een heel eigen vernieuwende manier ‘het gebrek aan betekenisvolle sociale
interventies tussen mensen’ (lees: sociale eenzaamheid) vooral in de volkswijken van de grote steden aan willen pakken.

“De huidige institutionele aanpak is weinig effectief. De verbinding in de buurten komt niet tot stand. Wij van Young designers houden ons niet met geldstromen bezig, maar met bewustwording en gedragsverandering, het bieden van handreikingen voor een ander sociaal handelen. De Young Designers verkennen samen met de mensen in de wijken op allerlei manieren, schilderend, beschrijvend met beelden of via een klein zelfonderzoek het begrip eenzaamheid en hopen dat er een gedragsverandering ontstaat.”

De sandwichman

“Ik maak eenzaamheid bespreekbaar door mensen de vraag te stellen welke vraag over eenzaamheid ze niet durven stellen. Met deze vraag op een sandwichbord of T-shirt gaan
we vervolgens de straat op om gesprekken op gang te brengen. Mensen worden geconfronteerd met teksten als Ben je wel eens eenzaam? , Kent u de schoonheid van eenzaamheid? of Kan ik u vertellen over mijn eenzaamheid?
Ondanks het taboe blijken veel mensen graag over eenzaamheid te praten, zelfs midden op straat en met onbekenden.
Zo creëren we allemaal een eigen manier om het probleem te benaderen. Young designer kunstenaar Madelinde Hageman bedacht bijvoorbeeld een project om genuanceerder over
eenzaamheid te praten door de 22 beschrijvingen die de Inuit (eskimo’s) voor sneeuw hebben te vervangen door eenzaamheid. Zo ontstaan begrippen als ‘smeltende
eenzaamheid’ of ‘harde korstige eenzaamheid’. Door deze ‘meer-taal-vondsten’ krijgen mensen handvatten om hun eigen eenzaamheid beter te omschrijven.”

Zorgvrijstaat Rotterdam West

Dennis en consorten hebben in relatief korte tijd heel wat stof doen opwaaien in het wereldje van ‘onderzoek naar sociale vraagstukken’. Sociale eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem en voor veel gemeenten speerpunt in hun beleid geworden. Sinds de vondst van de vrouw die 10 jaar lang dood lag in de Jan Porcellistraat is er ook in Rotterdam extra aandacht voor. De gemeente wil binnenkort alle oude mensen verplicht gaan bezoeken, maar of deze professionele aanpak resultaat gaat opleveren is zeer de vraag.
Social design werkt veel meer van onderaf. Ze wil mensen zelf uitdagen tot gedragsverandering door het vergroten van het sociale en persoonlijke voorstellingsvermogen. In hun onderzoek
naar de werking van social design stellen Freek de Meere, Wilco Kroes en Astrid Huygen ( ‘Wat social design vermag’, Verwey-Jonker instituut, maart 2013), dat
social design in potentie nieuwe perspectieven biedt op eenzaamheid, omdat kunstenaars en cultuurproducenten een andere vorm van aanspreking hanteren dan een sociaal werker. “Niet het moeten maar het zijn is daar het vertrekpunt, niet het meedoen, maar de verbeelding, niet de noodzaak, maar de beleving.”

Samen met bestuurskundige Alexander Hogendoorn heeft Dennis in januari 2014 Zorgvrijstaat Rotterdam West op gezet. Ook hier wordt vanuit de bewoners zelf gewerkt. Het doel is om per wijk een lokaal netwerk van wijkbewoners op te zetten die elkaar helpen op punten waar de overheid zijn handen vanaf trekt.

“Alles is gebaseerd op vrijwillige hulp. Uitgangspunt is ‘Wie wast de billen van de buurman?’ Wij ontwerpen de verbindingen tussen de buurtbewoners, waarna het proces als vanzelf doorgaat. De sleutels voor vernieuwing ligt op wijkniveau. We werken met andere waardemodellen dan de overheden. Zo willen we bijvoorbeeld kijken of oude mensen langer thuis kunnen wonen door kleine aanpassingen, die weer door vrijwilligers gedaan worden. Ook transitie onderling, huizenruil, tussen de bewoners is een optie.
Bijvoorbeeld mensen die slecht ter been zijn naar een benedenwoning. Wij maken dit dan bespreekbaar bij de woningbouwcorporaties.

_DSC1740Aanschuifmaaltijden

Op het moment zijn er 5 verschillende locaties in de wijk waar aanschuifmaaltijden georganiseerd worden. Buurtbewoners die voor elkaar koken. Dit loopt erg goed. Het zijn gezonde maaltijden voor een kleine prijs en naast het (hernieuwde) contact wisselen mensen ook eetculturen uit. Er zijn speciale aanschuifkalenders waarop je je kunt inschrijven. De woonkamer van de Burgermeester Meineszstraat is bijvoorbeeld zo’n plek waar elke woensdag een aanschuifmaaltijd wordt gehouden.

Uitvindersbrigade

Een ander initiatief is de uitvindersbrigade “Het zal werken’. Vrijwilligers bedenkenvaanpassingen in huizen waardoor mensen er langer kunnen blijven wonen of herstellen kleine mankementen, die via de bureaucratische corporaties onnodige rompslomp met zich meebrengen en vaak erg duur zijn. De brigade houdt maandelijks een Rollatorspreekuur in diverse zorginstellingen. Mankementen aan rollators, die veel ongemak kunnen opleveren worden door de vrijwilligers hersteld.”

Dennis zou nog veel langer met passie over al zijn initiatieven kennen doorvertellen, maar ons gesprek loopt ten einde. Inmiddels wordt Zorgvrijstaat Rotterdam West ondersteund door het fonds sociale infrastructuur en Nieuw Rotterdams Welzijn. We constateren dat de vernieuwing waar Dennis voor vecht waarschijnlijk elke 50 jaar weer opnieuw gehouden zal moeten worden. De huidige logge woningbouwcorporaties zijn ooit ook begonnen als een bewonersinitiatief, vanuit en voor de bewoners zelf, maar helaas verworden tot bureaucratische bedrijven met vaak een eigenbelang dienend management. Dit lot lijkt de Zorgvrijstaat niet beschoren, want zodra het proces van bewonersparticipatie op gang is gebracht trekt de organisatie zich terug. Dat is het voordeel van designers boven bestuurders.
Overigens kan onze straat ook wel weer een verse bewonersinitiatief in de vorm van een wekelijkse aanschuifmaaltijd gebruiken. We kunnen toch niet achter gaan lopen in Rotterdam West? Zolang dat nog niet zo is raad ik aan naar de Facebook pagina van Zorgstaat Rotterdam West te gaan. Daar kun je je inschrijven voor een van de maaltijden bij ons in de buurt.

Het gesprek met Dennis Lohuis vond plaats in de nieuwe locatie van Expresso Dates op woensdagmiddag 10 juni.

Sociale eenzaamheid

Dennis en consorten hebben in relatief korte tijd heel wat stof doen opwaaien in het wereldje van ‘onderzoek naar sociale vraagstukken’. Sociale eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem en voor veel gemeenten speerpunt in hun beleid geworden.

Sinds de vondst van de vrouw die 10 jaar lang dood lag in de Jan Porcellistraat is er ook in Rotterdam extra aandacht voor. De gemeente wil binnenkort alle oude mensen verplicht gaan bezoeken, maar of deze professionele aanpak resultaat gaat opleveren is zeer de vraag. Social design werkt veel meer van onderaf. Ze wil mensen zelf uitdagen tot gedragsverandering door het vergroten van het sociale en persoonlijke voorstellingsvermogen.

In hun onderzoek naar de werking van social design stellen Freek de Meere, Wilco Kroes en Astrid Huygen ( ‘Wat social design vermag’, Verwey-Jonker instituut, maart 2013), dat social design in potentie nieuwe perspectieven biedt op eenzaamheid, omdat kunstenaars en cultuurproducenten een andere vorm van aanspreking hanteren dan een sociaal werker. “Niet het moeten maar het zijn is daar het vertrekpunt, niet het meedoen, maar de verbeelding, niet de noodzaak, maar de beleving.”

 

Jeroen van der Beek
Laatste berichten van Jeroen van der Beek (alles zien)

Gerelateerde artikelen

Comments are closed.