Het koelkastje van de familie Tels

door • 25 november 2017 • Bewoners, Geschiedenis

Ruim anderhalf jaar geleden hebben we in deze krant het verhaal van de Joodse familie Tels die voor en tijdens de oorlog op nummer 89 woonden kunnen lezen. Het was opgetekend uit de mond van Anneke van den Bergh-Tels, de enige nog levende van het gezin.

Het drama begon voor de familie al vroeg in de oorlog. In november 1940 werd vader Harry Tels opgepakt en vastgezet als persoonlijke gevangene van de SSer Heydrich (de latere beul van Praag). Na in verschillende kampen te hebben gezeten is hij In 1942 jin Mauthausen overleden.

Huisraad en kleding mocht mee

Dit voorval had voor de moeder van Anneke, Lucie Elias, alarmerend genoeg moeten zijn om voorzorgsmaatregelen te nemen voor hun eigen veiligheid toen in de loop van 1942 de Jodenrazzia’s op gang kwamen, maar ‘Onderduiken kon ze niet’, vertelde Anneke ons, “Ze was te sociaal en moest kunnen praten.’ Een stempel van de Joodse raad heeft hen een keer van deportatie gered, maar de echte hulp kregen ze van buitenaf. Een aangetrouwde niet-Joodse Duitse oom heeft er voor gezorgd dat de familieleden op de Barneveld-lijst terecht kamen en zo behoorde het gezin in een keer tot de bevoorrechte Joden, die vrijgesteld waren van transport. Toen ze in 1943 naar het kasteel Schaffelaar in Barneveld gingen, leek dat dan ook niet op een nachtelijk deportatie zoals elders waar Joden opgepakt werden, maar had het meer het karakter van een gewone verhuizing. Ze mochten huisraad en kleding meenemen.

Electrolux

Toen ik Anneke vorige maand weer eens sprak, herinnerde ze zich dat bij die huisraad ook een koelkastje zat. De familie Tels moet een van de zeer weinigen geweest zijn die voor de oorlog al over een koelkast beschikten. Anders dan in de Verenigde Staten was de koelkast een zeldzame verschijning in het Nederlandse huishouden in de jaren dertig. Pas na 1960 zou de koelkast algemeen worden.
“Het was een Electrolux”, vertelde Anneke me. Na enig naspeurwerk kwam ik erachter hoe het koelkastje eruit gezien heeft. (zie bovenstaand plaatje). Anders dan de naam doet vermoeden werkte de koelkast niet op elektrisch maar op gas. Het had dan ook geen motor.

Westerbork

Uiteindelijk werden ook de ‘Barneveld Joden’ weggevoerd. Eerst naar Westerbork en daarna naar het doorgangskamp Theresienstadt. Zoals we in het eerdere artikel hebben kunnen lezen is de gezin Tels na vele ontberingen aan het einde van de oorlog via een uitruil-transport in Zwitserland terecht gekomen. In de zomer van 1945 zijn ze terug gegaan naar Nederland en in Den Haag gaan wonen.

Een nieuw huishouden moest weer opgebouwd worden en in Nederland was er kort na de oorlog niet veel te krijgen, zeker geen koelkast. Moeder Tels herinnerde zich toen weer dat het koelkastje 2 jaar eerder was meeverhuisd van Barneveld naar kamp Westerbork. Met een auto is het gezin toen naar Westerbork gereden. Het kamp was verlaten, maar nog helmaal in tact, en warempel; het koelkastje stond er nog.
De koelkast heeft nog tot aan de dood van Annekes moeder in de jaren 60 dienst gedaan.

Jeroen van der Beek
Laatste berichten van Jeroen van der Beek (alles zien)

Gerelateerde artikelen

Comments are closed.