Met een gerust hart kan ik zeggen dat ik een ware francofiel ben.

Wat een heerlijk, geweldig land! Elk jaar als we de grens van België naar Frankrijk overgaan maakt mijn hart een sprongetje. Er is eigenlijk niets wat ik niet leuk vind aan Frankrijk.

Er is in dat land veel wat de zintuigen streelt en de ziel voedt. De taal klinkt als muziek in de oren. De Franse liedkunst, het chanson, waarin taal en toonkunst samenkomen zijn een summum van genot. Het Franse chanson reguleert de emotie en geeft het leven licht en schaduw. Het leven als een schilderij van Renoir.

De Grieken noemen deze zintuigelijke ervaring Eros. De staat waarin je geraakt als je getroffen wordt door schoonheid. Een staat die zich tussen verlangen en begeerte bevindt. In een woord heerlijk!

En dan de Franse filosofie waarin vaak zo lelijk over wordt gedaan omdat door voor velen wordt gezien als een warrig taalspel. Maar hoeveel vrijheid geeft de Franse filosofie!

Van het rizomatische denken van Deleuze, tot het tot vrijheid veroordeeld zijn volgens Sartre.  Simone de Beauvoir leert ons in haar boek De tweede sexe  dat je als vrouw wordt gemaakt, niet geboren. Emmanuel Levinas doet ons inzien dat de ander mijn vrijheid niet beperkt maar betekenis geeft. Thuis heb ik een grote puzzel van Frankrijk waarin ieder puzzelstukje een departement vertegenwoordig. Heerlijk om te doen want er is geen plekje in Frankrijk waar ik niet geweest ben. Overal dronk ik de heerlijkste wijnen.

Voor wie nu denkt dat ik een Franse nationalist ben, dat is geenszins het geval.

Het gaat mij om de beschrijving van een cultuur niet van een natiestaat.

Die liefde staat voor iets groters: De verbondenheid die ik voel voor Europa als lappendeken van culturen. Wijlen Michael Zeeman, de polyamore polyglot,  literair criticus en begenadigd gespreksleider, zag het als zijn belangrijkste levensdoel om bij te dragen aan een Europa dat meer zou zijn dan de EU. Zijn voortijdige dood heeft deze ambitie gefnuikt.

Een van zijn inspiratiebronnen was de schrijver en dichter Hans Magnus Enzensberger die in zijn boek Ach Europa, (1989)nog voor de val de muur, cultuurfilosofische portretten geeft van zeven Europese landen waar hij doorheen reist. Zijn conclusie luidt dat Europa zijn kracht aan verscheidenheid ontleent en niet aan unificatie, aan de gelijkwaardigheid en autonomie van uiteenlopende culturen. Ongelijkheid is voor hem een kenmerk van de menselijke samenleving, een bron van creatieve energie. Hij ziet Europa als een lappendeken, een patchwork. Zijn visie op de toekomst van Europa, staat lijnrecht tegenover het beeld van een Europa dat in concentrische ringen rondom de Brusselse bureaucratie is gegroepeerd.

Het allermooiste pleidooi voor Europa is, wat mij betreft, afkomstig van de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig die een van de mooiste boeken schreef die ik ken: De wereld van gister

Dit boek is de postuum verschenen biografie. Hij voltooide deze in 1942 in ballingschap in Brazilië als emigrant op de vlucht voor het Naziregime. Niet lang daarna pleegde hij zelfmoord samen met zijn vrouw. In zijn biografie geeft. Zweig een indrukwekkend beeld van het oude Europa waarmee hij zich als humanist sterk verbonden voelde. Zijn droomstad was Wenen, zijn geboortestad, dat rond de eeuwwisseling het onaantastbare centrum was de Europese cultuur. Daar werd zijn droom voor een geestelijk verenigd Europa geboren. Zijn boek is een pleidooi voor behoud en ontwikkeling van een humanistische traditie, de Europese cultuur en de kunst als drager van universele waarden.

Parijs de stad die hij in 1904 bezoekt noemt Zweig de stad van de eeuwige jeugd, de stad waar je volgens hem de naïeve en tegelijkertijd onbekommerdheid van het bestaan gelukzalig ervaart. Hij zegt daarover het volgende:

Zoals altijd in Frankrijk ervoer ik nu ook overtuigend hoeveel grote en op waarachtigheid gerichte literatuur een volk teruggeeft aan vereeuwigde kracht, want alles in Parijs was mij eigenlijk al van tevoren vertrouwd geweest door het beeldend vermogen van dichters, romanschrijvers, historici, zedenschilders, voordat ik het met. Mijn eigen ogen zag. Het werd alleen weer levend door de ontmoeting het fysieke aanschouwen werd eigenlijk herkennen, die lust van de Griekse ‘ anagorisis’ die Aristoteles roemt als de grootste en meest mysterieuze  vorm van kunstzinnig genot.

Zweig besluit deze passage als volgt:

Maar toch het meest wezenlijke, meest verborgene van een volk of een stad leer je nooit kennen door boeken en zelfs niet door vlijtig rondwandelen, maar alleen door zijn beste mensen. Alleen door intellectuele vriendschap met levende mensen krijg je inzicht in de werkelijke samenhangen tussen volk en land; elke vorm van waarnemen van buitenaf levert een onecht en bevooroordeeld beeld op.

Niets spookachtiger kan je overkomen dan dat hetgeen je allang dood en begraven waande weer plotseling in dezelfde gedaante op je afkomt schrijft Zweig in 1939.

De beschrijving die hij geeft aan de politieke voorafgaand aan de Duitse inval in polen zijn helaas huiveringwekkend herkenbaar.

Het antwoord op thanatos is eros en daarom ben ik sinds kort met veel plezier lid van het Franse koor Les Fatales.  Wekelijks oefenen we in het wijkpaleis en zing ik uit volle borst:

Ah, tu verras, tu verras, tout recommencera, tu verras, tu verras
Mozart est fait pour ça, tu verras, entendras
Tu verras notre enfant étoilé de sueur
S’endormir gentiment à l’ombre de ses soeurs
Et revenir vers nous sautillant de vigueur
Tu verras, mon amie, dans les eaux de mes bras
Craquer du fin bonheur de se sentir aidé
Tu me verras, chérie, allumé des clartés
Et tu verras tous ceux qu’on croyait décédés
Reprendre souffle et vie dans la chair de ma voix
Jusqu’à la fin du monde

Ah, tu verras, tu verras

Gerelateerde artikelen

• 

  Liesbeth – De Ontmoeting

• 

  Liesbeth – Taai ongerief vraagt om kleine goedheid

• 

  Liesbeth – Een boek dat niet gelezen wil worden